W jednym z poprzednich artykułów na naszym blogu poruszaliśmy już temat podstaw języka hebrajskiego. Mówiliśmy między innymi o tym, że przez wieki był on używany głównie jako język modlitw i liturgii, a także, że wymaga więcej uwagi podczas jego przyswajania niżeli inne języki, między innymi za sprawą braku zapisu samogłosek na co dzień i braku wielu podobnie brzmiących słów. Kurs języka hebrajskiego nie jest więc często oferowany przez szkoły językowe. Wciąż, jest na niego jednak większy popyt niż na naukę języka jidysz. Dlaczego? Postaramy się odpowiedzieć na to pytanie w niniejszym wpisie.
Różnice między językiem hebrajskim oraz jidysz
Język hebrajski i jidysz, mimo pewnych podobieństw, wynikających między innymi z korzystania z tego samego alfabetu, czyli hebrajskiego, wykazują fundamentalne różnice zarówno pod względem pochodzenia, rozwoju historycznego, jak i sposobu używania.
Większość osób wyszukujących kurs języka hebrajskiego dla dorosłych musi na samym początku poznać różnice między językiem hebrajskim a jidysz, aby w ogóle wiedzieć, który z nich wybrać dla siebie.
Pierwsza i najbardziej oczywista różnica między nimi dotyczy długości ich istnienia oraz rodzin językowych, do których przynależą. Hebrajski, należący do jednej z grup języków semickich, do których zalicza się między innymi język arabski, syryjski, aramejski i etiopski, ma o wiele dłuższą historię niż jidysz, który jest językiem germańskim z licznymi zapożyczeniami z, notabene, hebrajskiego, słowiańskiego, a nawet z języków romańskich.
Po oblężeniu Jerozolimy w 70 roku naszej ery, język hebrajski prawie przestał być językiem mówionym. Żydzi zwykle posługiwali się językiem kraju, w którym zamieszkiwali lub dialektem żydowskim. Najbardziej rozpowszechnionym przykładem ich języka, który przetrwał jest… jidysz, czyli, jest to po prostu odrębny język żydowski, który wykształcił się na potrzeby komunikacji jako etniczny wariant językowy średniowiecznej niemczyzny.
Warto również zwrócić uwagę na ich ewolucję w kontekście czasu. Hebrajski odgrywał istotną rolę jako język biblijny, lecz utracił swoją popularność w średniowieczu, by ponownie zyskać na znaczeniu w wieku dziewiętnastym i stać się oficjalnym językiem Izraela. Z kolei jidysz narodził się w okresie, gdy hebrajski zaczął być używany przez coraz mniejszą populację, po wiekach dynamicznego rozwoju wśród społeczności żydowskich. Jak zapewne większość z nas pamięta z lekcji historii, w wyniku tragicznych wydarzeń Holocaustu, język ten niemal wyginął.
Wróćmy do tematu alfabetu. Otóż, pomimo korzystania z podobnego systemu zapisu (od prawej do lewej), istnieją subtelne różnice w strukturze obu języków. Hebrajski czasem uwzględnia samogłoski w piśmie, co nie ma miejsca w jidysz. Są to elementy, które wpływają na czytelność i interpretację tekstu w obu językach.
Niebagatelnym aspektem, który również wpływa na różnice między nimi, jest sposób, w jaki społeczność żydowska odnosiła się do tych języków. Hebrajski uznawany był za „język święty” („luszyn kodeisz”), stosowany w obrzędach religijnych i literaturze, podczas gdy jidysz funkcjonował jako „język matczyny” („mame luszyn”), służący do codziennych rozmów, przekazywany w tradycji i strzeżony zwłaszcza przez ortodoksyjnych Żydów.
Te różnice nie tylko odzwierciedlają odmienne dziedzictwo kulturowe, ale także ilustrują ewolucję i adaptację języka w kontekście społeczności, zmieniających się czasów i wpływu historycznych wydarzeń.
Który język wybrać do nauki?
Ciekawym jest fakt, iż w Polsce powojennej do roku 1968 jidysz był językiem wykładowym w szkołach dla dzieci i młodzieży pochodzenia żydowskiego. Obecnie niestety zanika. Hebrajski natomiast, pod koniec XIX wieku dzięki wysiłkom takich ludzi, jak Eliezer ben Yehuda, odrodził się jako język mówiony. Stworzono wiele neologizmów, by dostosować język do dzisiejszych realiów i terminologii. Rozpoczęto pisanie tekstów naukowych i czasopism w języku iwrit, czyli nowoczesnym hebrajskim.
Innymi słowy, mimo to, że jidysz nadal jest żywym językiem, między innymi, wśród społeczności chasydzkich, mieszkających głównie w Stanach Zjednoczonych i Izraelu, to obecnie, biorąc pod uwagę tendencje dotyczące liczby osób posługujących się tymi językami, bardziej przydatny jest kurs języka hebrajskiego. Łódź z jej bogatą żydowską kulturą oraz nowoczesnym Centrum Dialogu jest obowiązkowym celem wizyty każdego przyszłego ucznia języka hebrajskiego.